विहीर पुनर्भरण
लोकसंख्या वाढली असल्याने माणसे जमिनीवरच्या पाण्याचा वापर करू लागले आहेत त्यामुळे जमिनीवरचे पाणी कमी पडू लागले आहे. जमिनीखालच्या पाण्याचाही वापर मोठ्या प्रमाणत वाढलला आहे. त्यामुळे जमिनीखालच्या पाण्याची पातळी कमी होत चालली आहे.
बर्याचशा विहिरी पावसाळ्यानंतर लवकर कोरड्या पाडतात. जमिनीखालील पाण्याची पातळी वाढविली पाहिजे. यासाठी पावसाचे पाणी जमिनीत मुरवले जाते त्यास विहिरीचे पुनर्भरण असे म्हणतात. शासकीय आणि अशासकीय संस्थांमार्फत हे कार्यक्रम सुरु आहेत. उघड्या विहिरीतून जमिनीखालच्या पाण्याचे पुनर्भरण करणे शक्य आहे. विहीर पुनर्भरण करण्याने विहिरीचे पाणी वाढून फायदा होतो.
१) दगड - थर १.१/४ फुट
२) गोटे - थर १ फुट
३) जाड वाळू - ४ इंच
४) बारीक वाळू - ९ इंच
खड्ड्याचा आकार
लांबी - २ मी. x २ मी. (६ फुट x ६ फुट)
रुंदी - २ मी. x २ मी.
खोली - २ मी. x २ मी.
संरचना
१) विहिरीपासून ३ ते ४ मी. (१० ते १२ फुट) अंतरावर २ मी. लांब आणि २ मी. रुंद व २ मी. खोलीचा खड्डा घ्या (६ फुट x ६ फुट).
२) हा खड्डा तळाला ३० ते ४० सें. मी. व्यासाच्या सिमेंट पाईपने विहिरीत जोडावा.
३) हा खड्डा दगड गोटे व वाळूने खालीलप्रमाणे भरावा.
अ) तळाला ३५ ते ४० सें. मी. वेगवेगळ्या आकाराच्या दगडांनी भरावा.
ब) दगडांवर २० ते ३० सें. मी. (१ फुट) लहान गोट्यांनी भरावा.
क) यावर ५ ते १० सें. मी. ( ४ इंच) जाड वाळूचा थर द्यावा.
ड) जाड वाळूच्या थरावर २० ते २५ सें. मी. (९ इंच) जाडीचा बारीक वाळूचा थर द्यावा.
इ) उरलेली जागा पाणी येण्यासाठी मोकळी ठेवावी.
शेतातून उताराच्या दिशेने पाणी वाहून येईल. आणि उताराच्या जागी जो खड्डा आहे त्यात येईल. नंतर त्याचे गाळण होऊन स्वच्छ पाणी विहिरीत जाईल तसेच विहिरीच्या पाण्याच्या पातळीत वाढ होते. काही ठिकाणी विहीर उतारावर नसते. अशा वेळी उताराच्या जागी खड्डा घ्यावा. खाद्द्यापासून एल पाईप जमिनीखालून विहिरीपर्यंत नेऊन पाईपमधून पाणी विहिरीत सोडावे.
बर्याचशा विहिरी पावसाळ्यानंतर लवकर कोरड्या पाडतात. जमिनीखालील पाण्याची पातळी वाढविली पाहिजे. यासाठी पावसाचे पाणी जमिनीत मुरवले जाते त्यास विहिरीचे पुनर्भरण असे म्हणतात. शासकीय आणि अशासकीय संस्थांमार्फत हे कार्यक्रम सुरु आहेत. उघड्या विहिरीतून जमिनीखालच्या पाण्याचे पुनर्भरण करणे शक्य आहे. विहीर पुनर्भरण करण्याने विहिरीचे पाणी वाढून फायदा होतो.
१) दगड - थर १.१/४ फुट
२) गोटे - थर १ फुट
३) जाड वाळू - ४ इंच
४) बारीक वाळू - ९ इंच
खड्ड्याचा आकार
लांबी - २ मी. x २ मी. (६ फुट x ६ फुट)
रुंदी - २ मी. x २ मी.
खोली - २ मी. x २ मी.
संरचना
१) विहिरीपासून ३ ते ४ मी. (१० ते १२ फुट) अंतरावर २ मी. लांब आणि २ मी. रुंद व २ मी. खोलीचा खड्डा घ्या (६ फुट x ६ फुट).
२) हा खड्डा तळाला ३० ते ४० सें. मी. व्यासाच्या सिमेंट पाईपने विहिरीत जोडावा.
३) हा खड्डा दगड गोटे व वाळूने खालीलप्रमाणे भरावा.
अ) तळाला ३५ ते ४० सें. मी. वेगवेगळ्या आकाराच्या दगडांनी भरावा.
ब) दगडांवर २० ते ३० सें. मी. (१ फुट) लहान गोट्यांनी भरावा.
क) यावर ५ ते १० सें. मी. ( ४ इंच) जाड वाळूचा थर द्यावा.
ड) जाड वाळूच्या थरावर २० ते २५ सें. मी. (९ इंच) जाडीचा बारीक वाळूचा थर द्यावा.
इ) उरलेली जागा पाणी येण्यासाठी मोकळी ठेवावी.
शेतातून उताराच्या दिशेने पाणी वाहून येईल. आणि उताराच्या जागी जो खड्डा आहे त्यात येईल. नंतर त्याचे गाळण होऊन स्वच्छ पाणी विहिरीत जाईल तसेच विहिरीच्या पाण्याच्या पातळीत वाढ होते. काही ठिकाणी विहीर उतारावर नसते. अशा वेळी उताराच्या जागी खड्डा घ्यावा. खाद्द्यापासून एल पाईप जमिनीखालून विहिरीपर्यंत नेऊन पाईपमधून पाणी विहिरीत सोडावे.