खोदतळे
जलप्रवाहातील वाहते पाणी अडवून भूजलपुनर्भरणासाठी विकसित केलेले जलसंधारणाचे एक तंत्र आहे. यामध्ये नालापात्रात नाला तळाच्या खाली नाला पात्राच्या रुंदीस अनुसरून तांत्रिक दृष्ट्या योग्य उतार देऊन खोडून काढलेल्या खड्ड्यास खोदतळे अथवा नाल्यातील पाण्यात बुडणारे खोदतळे असेही म्हटले जाते.
१) नालापात्रात किंवा नाल्याचा प्रवाह सरळ रेषेत असेल अशी जागा.
२) पाणलोट क्षेत्र १० ते २० हेक्टर पर्यंत असावे.
३) नालापत्रात ३ मी. पर्यंत पक्का खडक लागणार नाही अशा जागा.
४) नालापात्राचा उतार २ टक्के पेक्षा कमी.
प्रथम तळ्याची आखणी नालापात्रात करून घ्यावी, नालाप्रवाहाच्या दिशेत खोद तळाच्या वरच्या बाजूस कमीत कमी ३:१ आणि खालच्या बाजूस ६:१ उतार द्यावा. नालापात्रात किती खोलीवर पक्का खडक लागतो, त्यानुसार खोदतळ्याची खोली निश्चित करावी. नाल्याच्या काठाकडून दोन्ही बाजूंना तळ्याच्या माथ्यापर्यंत ३:१ असा उतार द्यावा. तळ्याच्या आतील व बाहेरील बाजूस दगडी अस्तरीकरण करावे. तसेच तळामध्ये दगडी पिचिंग करावे. खोडून निघालेली माती नालाकाठावर बांधाप्रमाणे रचून घ्यावी.
१) नालापात्रात किंवा नाल्याचा प्रवाह सरळ रेषेत असेल अशी जागा.
२) पाणलोट क्षेत्र १० ते २० हेक्टर पर्यंत असावे.
३) नालापत्रात ३ मी. पर्यंत पक्का खडक लागणार नाही अशा जागा.
४) नालापात्राचा उतार २ टक्के पेक्षा कमी.
प्रथम तळ्याची आखणी नालापात्रात करून घ्यावी, नालाप्रवाहाच्या दिशेत खोद तळाच्या वरच्या बाजूस कमीत कमी ३:१ आणि खालच्या बाजूस ६:१ उतार द्यावा. नालापात्रात किती खोलीवर पक्का खडक लागतो, त्यानुसार खोदतळ्याची खोली निश्चित करावी. नाल्याच्या काठाकडून दोन्ही बाजूंना तळ्याच्या माथ्यापर्यंत ३:१ असा उतार द्यावा. तळ्याच्या आतील व बाहेरील बाजूस दगडी अस्तरीकरण करावे. तसेच तळामध्ये दगडी पिचिंग करावे. खोडून निघालेली माती नालाकाठावर बांधाप्रमाणे रचून घ्यावी.