|
|
कोल्हापूर पद्धतीचा बंधारा
नदी, नाला पात्रामध्ये हंगामातील शेवटचा पाऊस, तसेच दीर्घकाळ टिकणारा प्रवाह बंधार्यात लाकडी फळ्या अथवा लोखंडी गेट टाकून अडवला जातो, त्या बंधार्यास के.टी. बंधारा म्हटले जाते. सदर बांधकामाचा प्रयोग सुरुवातीला कोल्हापूर जिल्ह्यात यशस्वी झाल्याने यास कोल्हापूर पद्धतीचे बंधारे असे नामकरण झाले.
उद्दिष्ट्ये
१) जलसंधारण व त्याद्वारे पिकांना थेट संरक्षित पाण्याची सोय करणे.
२) परिसरातील जलस्रोतांचे पुनर्भरण करून, भूगर्भजल पातळी वाढण्यास मदत करणे.
जागा निवड
१) नाल्याची खोली कमीत कमी १.५ मी. पर्यंत असावी.
२) नाल्याच्या तालाचा उतार ३ टक्के पर्यंत असावा.
३) नाल्याचे दोन्ही काठ मजबूत असावेत व पायासाठी कमी खोलीवर कठीण स्तर असावा.
४) बंधार्याच्या आसपास विहिरींची संख्या जस्त असावी.
संरचना
बंधार्याचा पाया कठीण स्तरापर्यंत व दोन्ही काठात गुताव्यासाठी खोदकाम करून घ्यावे, बांधकामासाठी साहित्य चांगल्या दर्जाचे असावे, दरवाजे बसविण्यासाठी बांधकामात सोय असावी, बांधकामावर २१ दिवसांपर्यंत पाणी मारावे, दगडी बांधकामात सिमेंट व वाळूचे प्रमाण १:५ असावे. पाण्याची गळती होऊ नये, म्हणून दरवाज्यामध्ये रबरी सील टाकावे. पावसाळ्याच्या अखेरीस बंधार्याचे दरवाजे बंद करावेत व पावसाळ्यापूर्वी काढावेत, दरवाजे गंजू नयेत यासाठी त्यांना गंधक लावावे.
उद्दिष्ट्ये
१) जलसंधारण व त्याद्वारे पिकांना थेट संरक्षित पाण्याची सोय करणे.
२) परिसरातील जलस्रोतांचे पुनर्भरण करून, भूगर्भजल पातळी वाढण्यास मदत करणे.
जागा निवड
१) नाल्याची खोली कमीत कमी १.५ मी. पर्यंत असावी.
२) नाल्याच्या तालाचा उतार ३ टक्के पर्यंत असावा.
३) नाल्याचे दोन्ही काठ मजबूत असावेत व पायासाठी कमी खोलीवर कठीण स्तर असावा.
४) बंधार्याच्या आसपास विहिरींची संख्या जस्त असावी.
संरचना
बंधार्याचा पाया कठीण स्तरापर्यंत व दोन्ही काठात गुताव्यासाठी खोदकाम करून घ्यावे, बांधकामासाठी साहित्य चांगल्या दर्जाचे असावे, दरवाजे बसविण्यासाठी बांधकामात सोय असावी, बांधकामावर २१ दिवसांपर्यंत पाणी मारावे, दगडी बांधकामात सिमेंट व वाळूचे प्रमाण १:५ असावे. पाण्याची गळती होऊ नये, म्हणून दरवाज्यामध्ये रबरी सील टाकावे. पावसाळ्याच्या अखेरीस बंधार्याचे दरवाजे बंद करावेत व पावसाळ्यापूर्वी काढावेत, दरवाजे गंजू नयेत यासाठी त्यांना गंधक लावावे.